Czy można brać probiotyki profilaktycznie – czym jest probiotyk, jak działa, dla kogo

Magiczne słowo „probiotyki” jest wszędzie — w telewizji, w reklamach w aptekach i w artykułach w czasopismach, powtarzane przez lekarzy i osoby preferujące samoleczenie. Kampanie marketingowe aktywnie promują probiotyki jako super lek, który pomaga dosłownie na wszystko. Czym są probiotyki, kto ich naprawdę potrzebuje oraz jak je prawidłowo wybierać i stosować? Jak działają probiotyki? Pytania i odpowiedzi poniżej.

Czym są probiotyki?

Słowo „probiotyki” (pro bio) w języku łacińskim oznacza dosłownie „dla życia”. Są to pewne żywe mikroorganizmy, które są zdrowe dla człowieka, nie są toksyczne ani patogenne. Probiotyki dzielą się na dwa główne rodzaje: laktobakterie i bifidobakterie. Laktobakterie i bifidobakterie dzielą się z kolei na wiele szczepów, z których każdy może być przydatny w leczeniu określonych schorzeń.

W jelitach ludzkich znajduje się duża liczba bakterii. Obecnie istnieje ich około 1014 gatunków, a ich całkowity genom zawiera 100 razy więcej genów niż genom człowieka, w którym żyją.

Cała mikroflora jelitowa człowieka waży 2,5-3 kg. Zużywa około 40% energii pobieranej z pożywienia, a jednocześnie dzieli z wątrobą zadanie ochrony nas przed niebezpiecznymi patogenami,. Produkuje połowę wszystkich potrzebnych nam witamin i pomaga w ich wchłanianiu (zwłaszcza witaminy B, zwłaszcza B9 i B12, witaminy D i K).

Wpływ mikroflory na człowieka jest tak duży, że obecnie człowiek jest postrzegany jako „superorganizm”. Metabolizm jest zapewniany zarówno bezpośrednio przez geny człowieka, jak i geny wielu mikroorganizmów, które w nim żyją.

Dlatego od tego, jakie mikroorganizmy zamieszkują nasze jelita, zależy wiele procesów:

• Trawienie i przyswajanie pokarmu (białek, tłuszczów i węglowodanów);
• Dostarczanie energii komórkom ściany jelita i jego perystaltyce;
• Hamowanie wzrostu drobnoustrojów chorobotwórczych poprzez korygowanie kwasowości środowiska;
• Usuwanie z organizmu produktów przemiany materii (amoniaku, azotu), toksyn, wirusów i innych substancji szkodliwych;
• Wytwarzanie enzymów trawiennych, aminokwasów, witamin i endogennych antybiotyków;
• Hamowanie wzrostu komórek mutagennych;
• Ochrona błony śluzowej jelita i wiele innych.

Prawie 80% komórek odpornościowych znajduje się w jelitach. Zdrowe jelita to nasz silny układ odpornościowy i główna obrona przed wieloma zagrożeniami. Symbiotyczna mikroflora, wraz z komórkami odpornościowymi, zapobiega przyczepianiu się niebezpiecznych inwazji do ścian jelita. A także przedostawaniu się ich przez ściany do krwiobiegu i rozprzestrzenianiu się po całym organizmie.

Na co pomagają probiotyki?

Według American Association of Gastroenterology leczenie probiotykami jest skuteczne w przypadku następujących schorzeń.

• Zespół jelita drażliwego (IBS);
• Biegunka spowodowana zakażeniem rotawirusem;
• Biegunka związana z antybiotykami.

Badania potwierdziły, że probiotykoterapia z wykorzystaniem bakterii takich jak L. rhamnosus może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie biegunki wywołanej antybiotykami. Poprawić konsystencję stolca podczas antybiotykoterapii oraz wzmocnić odpowiedź immunologiczną podczas szczepień.

W badaniu z 2015 roku stwierdzono, że szczepy Lactobacillus, takie jak L. acidophilus i L. rhamnosus, są w stanie normalizować pH pochwy u kobiet i przywracać równowagę mikroflory pochwy, zapobiegając i łagodząc przebieg waginozy bakteryjnej.

Ten sam szczep Lactobacillus rhamnosus pomaga trawić laktozę, cukier mleczny. Podobne działanie wykazuje Bifidobacterium longum.

Istnieją również badania sugerujące, że przyjmowanie probiotyków pomaga obniżyć ciśnienie krwi, jeśli są one przyjmowane przez 8 tygodni lub dłużej. Efekt jest jeszcze silniejszy, jeśli codziennie przyjmuje się co najmniej 1011 jednostek tworzących kolonię różnych szczepów bakterii. Ponadto prowadzone są badania potwierdzające korzyści płynące ze stosowania probiotyków w leczeniu raka, depresji, otyłości i wielu innych schorzeń.

We wstępnych badaniach na ludziach i zwierzętach wykazano skuteczność niektórych szczepów bakterii kwasu mlekowego w obniżaniu stężenia cholesterolu w surowicy. Prawdopodobnie poprzez rozkład żółci w jelitach, co zapobiega jej ponownemu wchłanianiu w postaci cholesterolu.

Metaanaliza Cochrane Collaboration z 2010 roku wykazała, że probiotyki skracają czas trwania ostrej biegunki zakaźnej o około 25 godzin. Jednak potrzebne są dalsze badania w tej dziedzinie.

Istnieją również dowody na skuteczność w zapobieganiu egzemie u noworodków, ale ponownie potrzebne są nowe badania, aby potwierdzić te wyniki. Ponadto, zgodnie z badaniem z 2016 r., przyjmowanie probiotyków pomaga zmniejszyć objawy prawdziwych i sezonowych alergii. Swędzenie skóry, obrzęk błony śluzowej, uczucie duszności w nosie itp.

Niektóre szczepy bakterii kwasu mlekowego mogą wpływać na patogeny poprzez inhibicję kompetycyjną (tj. konkurować o wzrost). Niektóre dowody sugerują, że mogą one poprawiać funkcje immunologiczne poprzez zwiększenie liczby komórek wytwarzających IgA i zwiększenie lub poprawę fagocytozy. A także zwiększenie liczby limfocytów T i komórek naturalnych zabójców.

Czy można brać probiotyki profilaktycznie codziennie? Jak przyjmować probiotyki?

Wiele osób decyduje się na codzienne przyjmowanie probiotyków, podczas gdy inni mogą je po prostu stosować okresowo lub zawsze wtedy, gdy uznają, że są im potrzebne. Niezależnie od wybranego sposobu, należy pamiętać, że wiele czynników może negatywnie wpływać na stan kolonii probiotycznych w naszych jelitach.

Można więc pomyśleć, że po wprowadzeniu dobrej mikroflory do jelit, będzie ona tam działała samodzielnie. To najczęstrze błędy. W rzeczywistości jednak nasz współczesny styl życia jest tak trudny dla mikrobiomu, że wielu z nas musi stale dbać o jego skład bakteryjny.

W końcu od dawna wiadomo, że na przykład antybiotyki nie rozróżniają dobrych i złych bakterii w jelitach. Leki te nie tylko negatywnie wpływają na mikroflorę patogenną, ale także na nasze kolonie probiotyczne. A często po prostu nie dostrzegamy wszystkich źródeł antybiotyków w naszym łańcuchu pokarmowym.

Jesteśmy narażeni na kontakt z antybiotykami nie tylko wtedy, gdy przyjmujemy je w formie tabletek, ale także gdy spożywamy mięso, spożywając niewielkie ilości tych substancji. Przecież zwierzęta są często hodowane z użyciem antybiotyków. Pozostając w mięsie, wywierają również negatywny wpływ na mikroflorę jelitową.

Ponadto często jesteśmy narażeni na działanie szkodliwych substancji chemicznych. Na przykład chlor w wodzie. Chlor jest silnym środkiem antybakteryjnym. Pomaga zapobiegać rozwojowi niepożądanych bakterii w wodzie, ale może również uszkodzić naszą mikroflorę jelitową.

Inne czynniki, które zubażają mikrobiom, to stres, nadmierne spożycie cukru, tabletki antykoncepcyjne, leki stosowane w hormonalnej terapii zastępczej. Biorąc to wszystko pod uwagę, łatwo zrozumieć, dlaczego dodanie probiotyków profilaktycznie do codziennej diety może być dobrym pomysłem dla wielu osób. W końcu podobnie jak większość witamin i minerałów, probiotyki nie są produkowane w organizmie samodzielnie.